PËR TË QENË MODEL – SHËRBIMET SOCIALE NË ÇEKI FRYMËZOJNË KRIJIMIN E NJË SISTEMI SOCIAL NË KOSOVË

"Shërbimet sociale në Kosovë janë ende në një fazë zhvillimi. Ne kemi ende shumë për të mësuar," tha Tijana Grujić, menaxhere e projektit për OJQ Aktiv me qendër në qytetin verior të Kosovës, Mitrovicë, të cilën e intervistuam gjatë një vizite studimore në Pragë dhe Liberec. Kjo vizitë studimore u organizua në kuadër të projektit Përforcimi i zërave lokalë për zhvillim të barabartë (ALVED).

Në shtator dhe tetor, dhjetëra përfaqësues të organizatave partnere, si dhe përfaqësues nga departamentet sociale të qeverive lokale dhe përfaqësues të shoqërisë civile nga Kosova dhe Serbia e Jugut, vizituan disa institucione në Çeki – Elpida, LikeHome, Institutin dhe shkollat Jedlička, dhe Këshillin Rajonal në Liberec – për të parë se si funksionojnë dhe çfarë shërbimesh ofrojnë.

Situata politike në Kosovë nuk është aspak e thjeshtë. Si ndikon kjo në shoqëri?

Procesi i vazhdueshëm politik ndonjëherë e largon vëmendjen nga çështjet e tjera sociale dhe me të rëndohet zhvillimi afatgjatë i shoqërisë. Ekziston një situatë komplekse në shumë aspekte të jetës së përditshme, veçanërisht për komunitetet joshumicë dhe grupet e tjera të cenueshme. Për shembull, kur bëhet fjalë për ofrimin e shërbimeve sociale, në komunat me shumicë serbe, kemi sisteme të dyfishta të sigurimeve shoqërore të mbështetura nga Kosova dhe Serbia. Në disa vende, ndarja është e qartë, e në disa jo.

Si punoni për lidhjen e komuniteteve në Kosovë me njëri-tjetrin kur ka armiqësi mes tyre?

Pasi jemi duke punuar në drejtimin e shërbimeve sociale, lidhja me njerëzit dhe komunitetet është më e drejtpërdrejtë pasi ata përballen me sfida të ngjashme. Për shembull, personat me aftësi të kufizuara merren pak a shumë me të njëjtat çështje, si mungesa e punësimit apo qendrave për fëmijët me aftësi të kufizuara. Ne po krijojmë një mjedis të sigurt për dialogun ndëretnik ku ata mund të shkëmbejnë informacione dhe njohuri. Ne po përpiqemi të japim dhe ndajmë energji pozitive që të na kthehet shumëfish!

Si funksionojnë shërbimet sociale? A ka ndonjë mënyrë për të përshkruar zhvillimin dhe situatën aktuale në vend?

Shërbimet sociale janë në fazën e zhvillimit dhe qendrat komunale dhe OSHC-të i ofrojnë ato për të ruajtur mirëqenien sociale. Për të siguruar cilësinë e shërbimit, ekziston një proces i vazhdueshëm për licencimin e OSHC-ve për shërbime të caktuara të ofruara. Për shkak se mungonte një qasje sistematike dhe e organizuar, PIN dhe OJQ AKTIV mbështetën hartimin dhe miratimin e strategjive komunale dhe planeve të veprimit për përmirësimin e shërbimeve sociale dhe familjare në nivel lokal në pesë nga tridhjetë e tetë komunat në Kosovë. Deri më tani, këto pesë komuna janë të vetmet në Kosovë me strategji dhe plane të tilla veprimi.

Sipas jush cilat janë boshllëqet më të mëdha në kuadër të shërbimeve sociale në Kosovë?

Mungesa e kapaciteteve dhe e një standardi të cilësisë së shërbimeve; mungesa e fondeve – OSHC-të varen nga mbështetja e donatorëve. Një varësi e tillë ka një ndikim negativ, veçanërisht tek ata që kanë nevojë për këto shërbime – pasi fëmijët me nevoja të veçanta e kanë të vështirë të përballojnë mungesën e aktivitetit që u sjell gëzim. Situata është edhe më sfiduese për komunitetet joshumicë të pa integruara mirë në shoqërinë kosovare, pasi ato përballen me barriera gjuhësore, një situatë të tensionuar politike, mungesë informacioni, etj. Ligjet e reja për ndihmën sociale dhe financimin e pushteteve lokale janë ende në pritje të miratimit.

A kanë ndonjë gjë të përbashkët Kosova dhe Çekia?

Ne importuam modelin nga Çekia – planifikimi me pjesëmarrje të shërbimeve sociale ku përfshimë palët e interesuara lokale dhe organizatat e shoqërisë civile në procesin e planifikimit. Strategjitë u miratuan nga kuvendet komunale dhe kështu u bënë dokumente ligjërisht të detyrueshme për t'u zbatuar nga komunat. Shërbimet sociale të ofruara nga institucionet në nivel vendor financohen nga buxheti qendror.

Çfarë përfituat nga kjo vizitë? A ka diçka, në veçanti, që do ia vlente të provohej në Kosovë?

Shërbimet sociale janë shumë më mirë të organizuara dhe më pëlqen më shumë qasja sistematike. Për shembull, siç e pamë në Elpida, kemi shumë gra që thurin çorape, veçanërisht në zonat rurale. Projektet po e mbështesnin këtë aktivitet si një mënyrë për t'i ndihmuar ato të fitonin sado pak të ardhura dhe të shoqëroheshin. Por procesi mbetet aty, dhe këtu pamë një cikël të plotë, të përmirësuar me një plan të mirë marketingu. Restorantet që punësojnë persona me aftësi të kufizuara janë fantastike pasi jo vetëm që i ndihmojnë njerëzit të punojnë, por janë gjithashtu jetik për riintegrimin e tyre në komunitetet e tyre. Nuk kam fjalë të mjaftueshme për të shprehur sa e mrekullueshme ishte të shihje se, përveç të tjerave, fëmijët mësonin që në moshë të re t'i pranonin ata që mund të jenë anëtarë paksa të ndryshëm të shoqërisë, por po aq të rëndësishëm. Pra, disa projekte dhe aktivitete mund të përsëriten pjesërisht ose plotësisht, dhe ajo që mësuam këtu lidhet me mentorimin, ligjëratat e të ftuarve ose vizitat studimore për t'u ndarë me të tjerët.

Tijana Grujić ka punuar si menaxhere e projektit në OJQ Aktiv - një organizatë partnere e People in Need - për më shumë se një vit. Përmes punës së saj, ajo përpiqet të përmirësojë qasjen dhe statusin e pakicave dhe grupeve të cenueshme në shoqëri dhe fokusohet në të drejtat e njeriut në Kosovë.

Vizita studimore u organizua në kuadër të projektit ALVED, i mbështetur nga Fondi për Siguri, Stabilitet dhe Konflikte i Qeverisë së Mbretërisë së Bashkuar (CSSF). Projekti zbatohet nga një konsorcium i përbërë nga iniciativa Peaceful Change (PCi), PIN, dy organizata të shoqërisë civile me bazë në Kosovë—OJQ Aktiv dhe Rrjeti i Peer Educators—dhe një organizatë e shoqërisë civile me bazë në Serbi—Civic Initiatives. Konsorciumi fokusohet, ndër të tjera, në planifikimin me pjesëmarrje të shërbimit social për të angazhuar shoqërinë civile dhe përfaqësuesit komunalë për të siguruar që ofrohen shërbime sociale me cilësi të lartë për të gjithë dhe aktorëve kryesorë të shoqërisë civile u ofrohen mundësi për ngritjen e kapaciteteve dhe financim për iniciativat lokale.