ДОМ ЗА СЕБЕ: ПОМОШ НА ЛУЃЕТО СО ПОСЕБНИ ПОТРЕБИ ВО СЕВЕРНА МАКЕДОНИЈА

Пред неговото преместување, Ѓоко помина повеќе од една деценија во Специјалната установа Демир Капија, каде беше примен во 2010 година. Институциите како оваа во Демир Капија се станбени единици за нега каде што жителите се исклучени од општеството и немаат доволно контрола врз нивните животи.

„Ми се допадна што имаше многу луѓе [во институцијата]; „Ми се допадна да седнам и да разговарам со чуварите“, рече Gjоко. „Но, не ми се допадна фактот дека немам сопствена облека или ствари. На пример, ако ставите кошула за миење, ќе ја изгубите. Исто така, не ми се допадна фактот дека се беше расфрлано“.

Градината во дворот стана негова оаза.

Со пролетта што цвета во полн ек во неговиот нов дом, градинката на дворот стана оаза за Ѓоко и неговите цимери. Ѓоко го сака градинарството и се грижи за цвеќиња и зеленчук - нешто што не можеше да го направи додека живееше во институцијата.

Ѓоко и неговите цимери беа преместени од институцијата како дел од процесот на деинституционализација финансиран од ЕУ, што го спроведуваат различни граѓански организации, вклучително и Луѓето во потреба (ПИН).

Досега две станбени куќи се претворија во групни домови за лица со интелектуална попреченост, како дел од проектот спроведен со ПИН, „Стекнување на живот - деинституционализација на жителите на институцијата Демир Капија“. Групните куќи во Демир Капија и Неготино беа официјално отворени во мај 2021 година на церемонија организирана од македонската министерка за труд и социјална политика, Јагода Шахпаска и Никола Бертолини, шеф на Делегацијата на Европската унија во Северна Македонија. Присутни беа и градоначалникот на Демир Капија, Лазар Петров и претставници на ПИН.

„Деинституционализација“ и „живеење во заедница“ се докажани тактики за подобрување на квалитетот на живот на лицата со попреченост. Тие претставуваат похумана и поодржлива алтернатива на станбена нега во институции, каде што не може секогаш да се задоволат индивидуализираните потреби на жителите. Иако деинституционализацијата не е новост во Северна Македонија - тоа трае најмалку 20 години - механизмите во земјата беа нееднакви. Ниту една од претходно таргетираните институции не е целосно трансформирана, ниту се соодветно развиени персонализирани услуги и одговори на заедницата. ПИН работи на забрзувањето на овој процес.

Иако на луѓето со попреченост им е потребна дополнителна помош, независниот живот е најдобриот начин да им се помогне целосно да учествуваат во општеството. На пример, Ѓоко и неговите цимери се поддржани од шест негуватели кои помагаат во основните потреби како што се домашна работа, наоѓање работа и воспоставување социјални врски.

Секој има право да го развие својот потенцијал и да се зајакне, затоа ПИН работи повеќе од една деценија за да го промени начинот на кој се третираат лицата со попреченост на Западен Балкан. ПИН го поддржа процесот на деинституционализација, промоција на услуги за независно живеење и кампања против предрасуди и дискриминација. Во 2010 година, овој напор беше проширен од Србија и Босна и Херцеговина за да ја вклучи и Северна Македонија.

Во моментов, ПИН работи на девет независни куќи за живеење во регионот, работи на поправка на единици и зголемување на капацитетот. Како дел од проектот, ПИН работи на развивање услуги засновани во заедница за лица со интелектуална попреченост и помага да се формираат групи за самозастапување за промовирање независен живот. Кога проектот ќе заврши следната година, уште 36 жители ќе го напуштат станбениот објект за нега и ќе се преселат во нивниот независен простор за живеење во Демир Капија.

За Ѓоко, нема друго место каде што повеќе би сакал да биде.

„Сите ја средуваме куќата наутро, а исто така се грижиме и за дворот“, рече тој. „Слушаме музика и навечер, сите заедно гледаме филмови. Беше добро во институцијата, но тука е подобро. Навистина ми се допаѓа фактот дека знам дека никој не може да ми ги земе личните работи“.